Ακεραιότητα στη χρηματοδότηση των πολιτικών κομμάτων και υποψηφίων στην Ελλάδα

Παράρτημα Α. Πλαίσιο για τη Χρηματοδότηση της Δημοκρατικής Διαδικασίας: Υποστήριξη καλύτερων δημόσιων πολιτικών και αποτροπή της αιχμαλωσίας των πολιτικών

 

Συνολικός στόχος	Επιλογές πολιτικής και συγκεκριμένοι κίνδυνοι προς μετριασμό
Προώθηση του υγιούς ανταγωνισμού	Εξισορρόπηση της χρηματοδότησης με άμεσες και έμμεσες κρατικές ενισχύσεις	Άμεση χρηματοδότηση που συνεπάγεται τη διακίνηση των χρημάτων σε πολιτικά κόμματα και υποψηφίους: • σαφή και ισότιμα κριτήρια όπως ισότιμη πρόσβαση και αναλογικότητα • πρόβλεψη για την προώθηση της ισότητας των φύλων. Έμμεση χρηματοδότηση όπως φοροαπαλλαγές, επιδοτούμενη πρόσβαση σε μέσα μαζικής ενημέρωσης, χώρους συνάντησης κ.ά. Ανεπιθύμητες συνέπειες: Τον κίνδυνο αθέμιτου ανταγωνισμού για τους υποψηφίους και τα μικρότερα κόμματα, εάν π.χ. τα κριτήρια κατανομής των πόρων βασίζονται σε προηγούμενες εκλογικές επιδόσεις.
	Πλαίσιο περί ιδιωτικής χρηματοδότησης	Κατάργηση ορισμένων τύπων ιδιωτικών ενισχύσεων όπως ιδίως: • αλλοδαπά συμφέροντα • εταιρείες που έχουν συνάψει κρατικά συμβόλαια ή ανήκουν εν μέρει στο κράτος • οικονομικές ενισχύσεις εταιρειών, συνδικάτα κ.ά. Περιορισμός των ανώνυμων οικονομικών ενισχύσεων. Ανεπιθύμητες συνέπειες: Συνέχιση των αθέμιτων πρακτικών μέσω χρηματοδότησης τρίτων και εκμετάλλευσης άλλων νομοθετικών κενών.
	Εφαρμογή ορίων δαπανών	Σαφή όρια με βάση το απόλυτο ποσό, το ποσοστό συνολικής κρατικής χρηματοδότησης, συγκεκριμένο ποσό ανά πολίτη της ίδιας εκλογικής περιφέρειας κ.ά. Ανεπιθύμητες συνέπειες: Συνέχιση των αθέμιτων πρακτικών μέσω της χρηματοδότησης τρίτων Κίνδυνος δημιουργίας άνισων συνθηκών ανταγωνισμού για τους υποψηφίους εάν υπάρχει διασπάθιση των κρατικών πόρων από τον κατέχοντα την εξουσία.
	Περιορισμός της προνομιούχας πρόσβασης σε κρατικούς πόρους	Έλεγχος της διασπάθισης των κρατικών πόρων: • απαγόρευση της χρήσης κρατικών πόρων για πολιτικούς σκοπούς • απαγόρευση της χορήγησης ή της λήψης των κρατικών πόρων από πολιτικά κόμματα ή υποψηφίους (με εξαίρεση την ελεγχόμενη κρατική χρηματοδότηση) • απαγόρευση της δυσανάλογης κρατικής δαπάνης για διαφημίσεις πριν ή κατά τη διάρκεια των προεκλογικών εκστρατειών, πρόσληψη δημόσιων υπαλλήλων και υπογραφή δημόσιων συμβάσεων υψηλής αξίας. Οι ανεπιθύμητες συνέπειες περιλαμβάνουν: Συνέχιση των αθέμιτων πρακτικών εάν οι κάτοχοι χρησιμοποιούν τους κρατικούς πόρους για να συγκεντρώσουν ψήφους υπέρ τους επικαλούμενοι την «εκπλήρωση των νομοθετικών τους καθηκόντων».
Διασφάλιση της διαφάνειας και της λογοδοσίας	Υποχρεωτική δημοσιοποίηση στοιχείων	Υποχρεωτική υποβολή εκτενών εκθέσεων, ιδίως: • έγκαιρη παροχή στοιχείων. Να μην περιορίζονται οι αναφορές μόνο στον τρόπο χρησιμοποίησης των κρατικών πόρων αλλά και στις ιδιωτικές οικονομικές ενισχύσεις.
	Παροχή της δυνατότητας εξονυχιστικού ελέγχου	Έγκαιρη, αξιόπιστη, προσβάσιμη και εύληπτη δημοσίευση των εκθέσεων. Προώθηση του εξονυχιστικού ελέγχου των μέσων μαζικής ενημέρωσης και της κοινωνίας των πολιτών.
Προάσπιση μιας κουλτούρας ακεραιότητας	Υιοθέτηση του πλαισίου ακεραιότητας στον δημόσιο τομέα	Κώδικας Δεοντολογίας. Διατάξεις περί σύγκρουσης συμφέροντος και δημοσιοποίησης της περιουσιακής κατάστασης. Αποκάλυψη των περιπτώσεων άσκησης παρασκηνιακής πολιτικής πίεσης. Χαρτογράφηση των κινδύνων. Προστασία των καταγγελόντων.
	Προαγωγή προτύπων επαγγελματισμού, ακεραιότητας και διαφάνειας στους ιδιώτες χρηματοδότες	Αυτορρύθμιση της χρηματοδότησης των πολιτικών κομμάτων και των προεκλογικών εκστρατειών: • κατάλληλες λογιστικές πρακτικές • κώδικες δεοντολογίας που διέπουν τον ιδιωτικό τομέα • υπεύθυνη άσκηση παρασκηνιακής πολιτικής πίεσης.
Διασφάλιση της συμμόρφωσης και του ελέγχου	Εξασφάλιση ανεξάρτητης και αποτελεσματικής εποπτείας	Ενίσχυση της ανεξαρτησίας του εποπτικού φορέα και της σχετικής διαδικασίας: • ανεξάρτητος διορισμός μελών • διασφάλιση της ολοκλήρωσης της θητείας των μελών • ανεξάρτητος προϋπολογισμός του φορέα για τη διεξαγωγή της επιτήρησης. Ενίσχυση του ανθρώπινου δυναμικού: • επάρκεια πόρων • ειδικευμένες δυνατότητες και μεθοδολογίες οικονομικού ελέγχου. Ανεπιθύμητες συνέπειες: Κίνδυνος δημιουργίας υπερβολικά σύνθετων διαδικασιών σε πολλούς διαφορετικούς θεσμούς.
	Εφαρμογή αποτρεπτικών και εφαρμόσιμων κυρώσεων	Αναλογικές και αποτρεπτικές κυρώσεις όπως: • στέρηση κρατικών επιδοτήσεων • δήμευση των παράνομων ενισχύσεων ή κεφαλαίων • επιβολή προστίμων • απαγγελία κατηγοριών όπως είναι η φυλάκιση για τέλεση ποινικών αδικημάτων • το ασυμβίβαστο: έκπτωση από αιρετό αξίωμα, στέρηση του δικαιώματος υποβολής υποψηφιότητας στις εκλογές • διαγραφή ή αναστολή της λειτουργίας ενός πολιτικού κόμματος. Έγκαιρη επιβολή των κυρώσεων.
	Αξιολόγηση του συστήματος	Περιοδική επανεξέταση –με τη συμμετοχή των ενδιαφερόμενων μερών– της λειτουργικότητας του συστήματος και πραγματοποίηση των απαραίτητων διορθωτικών ενεργειών: • αναγνώριση νέων κινδύνων στους στόχους πολιτικής του συστήματος • προσδιορισμός στρατηγικών μετριασμού.
	Στήριξη στα πολιτικά κόμματα	Παροχή υποστήριξης στα πολιτικά κόμματα ώστε να συμμορφωθούν με τους κανονισμούς: • δημιουργία μιας υπηρεσίας υποστήριξης που θα υπάγεται στον εποπτικό φορέα και θα έχει ως αντικείμενο την υποστήριξη της συμμόρφωσης • διάλογος μεταξύ των κομμάτων και των εποπτικών φορέων για τη διευκόλυνση της τήρησης των κανόνων και την πληρέστερη κατανόηση της χρηματοδότησης των κομμάτων.